علائم قارچ پوست سر و درمان ریزش مو ناشی از قارچ

از آنجایی که موها یکی از مهمترین معیارهای زیبایی به شمار می‌آیند، ریزش موی سر می‌تواند اعتمادبه‌نفس و زندگی اجتماعی افراد را دستخوش تغییر سازد. بسیاری از افراد مبتلا به قارچ پوست سر، با علائمی مانند ریزش مو مواجه می‌شوند. افراد مبتلا به قارچ پوست سر عمدتا علائمی نظیر نقاط کوچک با ظاهر سیاه، طاسی و یا احساس خارش در پوست سر را مشاهده می‌کنند.

همچنین قارچ‌های پوستی می‌توانند سبب پیدایش التهاب و عفونت در ناحیه سر شوند. این عفونت‌های قارچی می‌توانند موجبات ریزش مو در ابرو و مژه‌ها را نیز فراهم آورند.

چنانچه مبتلایان به قارچ پوست سر با علائم این عارضه آشنا نباشند، ممکن است با ریزش گسترده مو نیز مواجه شوند؛ به همین دلیل بسیار ضروری است که در صورت مشاهده علائم این بیماری، به متخصصین پوست و مو مراجعه شده و ارزیابی‌های لازم صورت گیرد. در ادامه این مقاله کاربردی از کلینیک رز، با چگونگی پیدایش عفونت‌های قارچی در ناحیه سر و علائم آن‌ها آشنا خواهیم شد.

قارچ پوست سر چیست؟

عفونت‌های قارچی ازجمله شایع‌ترین بیماری‌های پوستی به شمار می‌آیند. قارچ‌های پوستی به صورت بثورات قرمز و خارش‌دار قابل‌مشاهده بوده و این بثورات ممکن است در هر نقطه از بدن مانند کشاله ران، باسن، ناخن و یا موها رویت شوند.

قارچ‌های پوستی می‌توانند موجبات ریزش مو در سر، ابروها و مژه را نیز فراهم آورند. از عارضه قارچ پوست سر با عنوان tinea capitis نیز یاد می‌شود. این عارضه در شرایط نامناسب بهداشتی و در حومه شهرها فراگیرتر بوده و به‌شدت مسری می‌باشد. بنا بر داده‌های آماری می‌توان نتیجه گرفت که:

1. قارچ پوست سر در هر جنسیت و سنی قابل‌مشاهده است.
2. کودکان بیشتر از سایر افراد مستعد ابتلا به قارچ پوستی هستند.
3. هم‌اکنون بیش از 25 درصد جمعیت مستعد این بیماری هستند.

از آنجایی که این بیماری به‌شدت مسری است، می‌بایست با نشانه‌های آن آشنا بوده و در صورت مشاهده علائم آن به یک متخصص پوست و مو مراجعه صورت گیرد؛ لذا در ادامه با علائم قارچ پوست سر و روش‌های انتقال آن آشنا خواهیم شد.

علائم قارچ پوست سر

قارچ پوست سر یا همان tinea capitis، یکی از عمده دلایل ریزش مو به شمار می‌آید. برخی از قارچ‌ها می‌توانند در ناحیه سر باعث خارش و ترک شده و پوست سر را مورد آسیب قرار دهند. علائم این عارضه می‌توانند به شرح زیر باشند:

1. شکننده شدن موها و کاهش مقاومت آن‌ها
2. ریزش مو به صورت کروی و یا تکه‌ای
3. مشاهده دانه‌های سیاه و ریز بر روی پوست سر
4. پوسته‌پوسته و یا ملتهب شدن پوست سر
5. لکه‌های دایره‌ای شکل در ناحیه سر
6. نرم و سفید شدن برخی از نواحی پوست سر
7. ایجاد نقاط حساس و دردناک در ناحیه سر
8. جوش‌های سفید و چرکی

اگر قارچ پوست سر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند با تجمع پوست‌های مرده همراه گردد؛ لذا جهت جلوگیری از تشدید علائم ذکرشده، می‌بایست حتماً به پزشک متخصص مراجعه صورت گیرد. در ادامه با روش‌های تکثیر و انتقال عفونت‌های قارچی آشنا خواهیم شد.

روش‌های انتقال قارچ پوست سر

همان‌طور که در طول مطلب خواندیم قارچ پوست سر مسری بوده و این عارضه می‌تواند به‌راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل شود. این بیماری می‌تواند از طریق روش‌های مختلفی تکثیر و منتقل شود، که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. انتقال از طریق افراد: این عارضه از طریق تماس با افراد آلوده قابل‌انتقال است. تماس پوستی با افراد آلوده‌ای که ناقل این بیماری هستند موجبات تکثیر آن را فراهم می‌آورد. همچنین تماس با وسایل شخصی افرادی که قارچ به آن‌ها حمله نکرده و علائمی از خود نشان نمی‌دهند نیز می‌تواند به تکثیر این بیماری کمک کند.
2. انتقال از طریق اشیاء: لمس کردن وسایل و اشیاء شخصی که در جوار افراد آلوده به قارچ‌ های پوستی بوده‌اند نیز می‌تواند موجبات انتقال این بیماری را فراهم آورد؛ لذا می‌بایست از تماس وسایل افراد مشکوک به قارچ‌ های پوستی خودداری شود. لباس، شانه، برس، روتختی، رو بالشتی و ملحفه ازجمله رایج‌ترین وسایلی هستند که باعث انتقال این بیماری می‌شوند.
3. انتقال از طریق حیوانات: قارچ‌ها از طریق برخی حیوانات مانند سگ و گربه به انسان‌ها منتقل می‌شوند. همچنین والدین باید از احتمال انتقال این عفونت‌ها از طریق حیوانات خانگی به کودکان آگاه باشند.

علل ابتلا به قارچ پوست سر

قارچ پوست سر می‌تواند از طریق تماس فیزیکی با افراد آلوده و وسایل شخصی آن‌ها انتقال و گسترش یابد. عوامل دیگری نیز در شکل‌گیری قارچ پوست سر دخیل هستند که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. سبک زندگی، رژیم غذایی نامناسب و مصرف بیش‌ازحد مواد غذایی حاوی نشاسته و قند
2. سرکوب سیستم ایمنی توسط برخی داروها
3. برخی از شرایط پزشکی
4. شرایط بهداشتی نامطلوب
5. قرارگیری طولانی‌مدت در معرض رطوبت و محیط‌هایی که برای رشد قارچ‌ها مناسب هستند
6. مراقبت و نگهداری از برخی حیوانات خانگی مانند گربه و سگ

برای آشنایی بیشتر با سایر علت‌های شکل‌گیری این بیماری، باید با روند تکثیر قارچ‌ها آشنا بود. باکتری‌ها و قارچ‌ها به طور طبیعی بر روی پوست سر افراد تشکیل می‌شوند؛ اما هنگامی که قارچ‌ها تکثیر پیدا می‌کنند، موجبات پدیدار شدن عفونت‌های قارچی نیز فراهم می‌آید. مالاسزیا و کاندیدا ازجمله متداول‌ترین قارچ‌هایی به شمار می‌روند که به دنبال تکثیر آن‌ها، افراد با عفونت پوست سر مواجه می‌شوند.

انواع قارچ پوست سر

قارچ پوست سر را می‌توان بر اساس نوع و محل قرارگیری آن تقسیم‌بندی نمود. در ادامه با برخی از رایج‌ترین قارچ‌های پوست سر آشنا خواهیم شد.

عفونت کرم حلقوی سر

قارچ کرم حلقوی یک عارضه است که برخلاف نام آن، توسط قارچ‌های مشابه کپک به نام  ایجاد می‌گردد. این عفونت قارچی به ناحیه خارجی پوست سر و ساقه مو حمله می‌کند. این عفونت قارچی به‌شدت مسری بوده و در میان کودکان و نوجوانان رایج‌تر است. عفونت کرم حلقوی سر معمولاً با التهاب شدید همراه بوده و چنانچه این عفونت ادامه پیدا کند ریسک ریزش مو افزایش خواهد یافت. سایر علائم این بیماری عبارتند از:

1. پوسته‌پوسته شدن سر
2. خارش ناحیه سر
3. مشاهده تکه‌های عاری از مو در سر

قارچ سر فاووس (Favus)

قارچ سر فاووس یکی از شدیدترین انواع عفونت قارچی به شمار می‌آید. میزان شیوع این بیماری در مناطقی که افراد آن از فقر، سوءتغذیه و شرایط بد زندگی رنج می‌برند بیشتر است. قارچ سر فاووس مسری بوده و می‌تواند خانم‌ها، آقایان، کودکان و بزرگسالان را درگیر کند. افراد مبتلا به این عفونت، پوسته‌های فنجانی شکل زرد رنگ را در ناحیه سر تجربه می‌کنند. این عفونت در وهله اول فولیکول‌های مو را درگیر کرده و سپس باعث ریزش مو می‌گردد. برای درمان این قارچ معمولاً داروهای ضد قارچ خوراکی مانند وگیئوفولین تجویز می‌گردد.

قارچ سر اندوتریکس

قارچ پوست سر اندوتریکس به قسمت داخلی ساقه‌ مو حمله کرده و مبتلایان آن، علائمی مانند التهاب و آبسه در ناحیه پوست سر را تجربه می‌کنند. برای درمان این بیماری کرم‌های استروئیدی، داروها و شامپوهای ضد قارچ تجویز می‌گردد.

قارچ سر اکتوتریکس

قارچ سر اکتوتریکس یکی دیگر از انواع شایع قارچ پوست سر به شمار می‌آید. این قارچ از خانواده میکروسپروم بوده و به قسمت خارجی ساقه مو حمله می‌کند. مبتلایان به این عفونت با ریزش مو به شکل تکه‌های گرد یا بیضی مواجه می‌شوند.

چگونه از قارچ پوست سر اجتناب کنیم؟

پیشگیری، نخستین راه درمان قارچ پوست سر است. از آنجایی که میزان شیوع عفونت‌های قارچی در کودکان و نوجوانان بیشتر است، والدین می‌بایست از آموزش صحیح آن‌ها اطمینان حاصل کنند. برای اجتناب از عفونت‌های قارچی، به کودکان خود درباره خطرات استفاده از وسایل شخصی دیگران هشدار دهید. برای اجتناب از قارچ پوست سر و گسترش آن، به حفظ بهداشت خود توجه داشته و موارد زیر را دنبال کنید:

1. از قرارگیری طولانی‌مدت در معرض رطوبت و شرایط مساعد تکثیر قارچ‌ها پرهیز کنید.
2. از ارتباط مستقیم با افراد مبتلا و وسایل شخصی آن‌ها پرهیز کنید.
3. توجه داشته باشید که برخی از حیوانات خانگی مانند سگ و گربه ناقل برخی از عفونت‌های قارچی هستند.
4. در صورت مشاهده علائم این بیماری، از خاراندن و رنگ کردن موها خودداری کنید.
5. در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی در پوست سر یا افزایش ریزش مو، به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشخیص دقیقی از وضعیت شما ارائه شود و درمان مناسبی تعیین گردد.

روش‌های درمان قارچ پوست سر

روش درمان و داروهای تجویزی برای قارچ پوست سر می‌تواند بر اساس نوع آن‌ها متفاوت باشد. در بسیاری از موارد قارچ پوست سر را می‌توان با داروها، پمادها و شامپوهای ضد قارچ مورد درمان قرار داد. برخی از درمان‌های دارویی این بیماری عبارتند از:

1. چنانچه شدت عفونت کم باشد، شامپوهای ضد قارچ حاوی سلنیوم سولفاید تجویز می‌شود.
2. در برخی شرایط می‌توان از شامپوهای کتوکونازول 2 درصد برای درمان عفونت‌های قارچی بهره‌جویی نمود.
3. داروی گریزئوفولین: این دارو به‌عنوان نخستین خط درمان دارویی قارچ سر کاربرد دارد. طول درمان این دارو معمولاً در حدود 8 الی 12 هفته است؛ لذا در صورت تجویز می‌بایست دوره درمان کامل شود.
4. داروی تریینافین: این دارو می‌تواند آنزیم‌های موردنیاز برای ساخت غشای سلولی قارچ را مسدود کرده و به از بین رفتن سلول‌های قارچی کمک کند. طول درمان این دارو بر اساس نوع قارچ می‌تواند در حدود 4 یا 8 هفته باشد. برخی از عوارض جانبی داروی تریینافین شامل تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد و خستگی می‌شوند.
5. داروی فلوکونازول: این دارو نیز به مهارسازی سلول‌های قارچی کمک می‌کند. دوره درمان داروی فلوکونازول در حدود 3 هفته است.
6. ایتروکونازول: همانند سایر داروهای ذکرشده، ایتروکونازول با انسداد آنزیم‌ها، از سنتز و تشکیل غشای سلولی قارچ‌ها جلوگیری می‌کند. دوره درمان این دارو نیز می‌تواند در حدود 2 یا 4 هفته باشد.

هریک از داروهای مذکور می‌بایست توسط متخصصین تجویز شده و در صورت مواجهه با علائم قارچ‌های پوستی می‌بایست از اقدامات درمانی خودسرانه اجتناب کنید.

آیا بعد از بهبودی احتمال بروز مجدد قارچ سر وجود دارد؟

هر یک از عفونت‌های قارچی از خصوصیات متفاوتی برخوردار هستند. طول درمان عفونت‌های قارچی نیز متفاوت است. با توجه به کندی روند درمان، مبتلایان به این عارضه ممکن است اثرات داروهای تجویزی را بعد از چند هفته احساس کنند؛ لذا ضروری است که برای جلوگیری از عفونت مجدد قارچ‌های پوستی، دوره درمان کامل شده و از ریشه‌کن شدن عفونت اطمینان‌ حاصل شود.

آیا عفونت قارچی می‌تواند با ریزش مو همراه شود؟

بله؛ بسیاری از عفونت‌های قارچی پوست سر در صورت عدم درمان می‌توانند موجبات ریزش مو را فراهم آورند. افراد مبتلا به قارچ‌ سر ممکن است ریزش بیضی‌شکل و دایره‌ای موها را تجربه کنند.

آیا پس از درمان عفونت قارچی موها می‌توانند دوباره رشد ‌کنند؟

در بیشتر موارد چنانچه درمان قارچ پوست سر با موفقیت انجام شود، رشد مو از سر گرفته می‌شود. بسته به نوع و شدت عفونت قارچی، این اتفاق ممکن است در مدت‌زمان متفاوتی قابل مشاهده باشد.